Το άγχος
Το άγχος είναι μία φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού μας απέναντι σε έναν επικείμενο κίνδυνο. Είναι μία δέσμη σωματικών αντιδράσεων στην εκτίμηση του εγκεφάλου ότι επέρχεται ένας κίνδυνος. Μερικές φορές η εκτίμηση του εγκεφάλου δεν ανταποκρίνεται σε μία πραγματική απειλή.
1. Μύθοι και πραγματικότητα σχετικά με το άγχος
2. Ποια είναι τα συμπτώματα του άγχους και οι βασικές συνέπειές του σε σωματικό, ψυχολογικό και συμπεριφορικό επίπεδο;
3. Τι είναι αυτό που διαχωρίζει το απλό άγχος από μια διαταραχή άγχους; Πότε πρέπει κανείς να ανησυχήσει;
4. Ποιες είναι οι πιο γνωστές διαταραχές άγχους;
5. Πώς το άγχος διαφοροποιείται από τον φόβο; Τι είναι φοβία
6. Πότε το άγχος γίνεται πρόβλημα;
7. Υπάρχει περίπτωση να συνυπάρχουν περισσότερες από μια Διαταραχές Άγχους; Τι άλλα προβλήματα μπορεί να συνυπάρχουν με μια Διαταραχή Άγχους;
8. Μια Διαταραχή Άγχους θεραπεύεται;
9. Πώς γίνεται η θεραπεία του άγχους σύμφωνα με το Γνωσιακό-Συμπεριφοριστικό μοντέλο;
10. Τι να κάνω για να μειώσω το άγχος μου;
11. Πώς μπορώ να βοηθήσω κάποιον με Διαταραχή Άγχους; Τι κάνω όταν καταλάβω ότι ένας/μια φίλος/η μου παρουσιάζουν κάποια μορφή Διαταραχής Άγχους;
12. Τι να διαβάσω για να βοηθήσω τον εαυτό μου;
Το άγχος είναι μία φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού μας απέναντι σε έναν επικείμενο κίνδυνο. Είναι μία δέσμη σωματικών αντιδράσεων στην εκτίμηση του εγκεφάλου ότι επέρχεται ένας κίνδυνος. Μερικές φορές η εκτίμηση του εγκεφάλου δεν ανταποκρίνεται σε μία πραγματική απειλή. Σε άλλες περιπτώσεις ενώ ο κίνδυνος έχει περάσει το σώμα μας εξακολουθεί να βρίσκεται σε κατάσταση ετοιμότητας. Σε αυτές τις περιπτώσεις το άγχος βιώνεται ως αρνητικό και δυσάρεστο. Ωστόσο το άγχος είναι ένας μηχανισμός προστασίας και κινητοποίησης απέναντι σε καταστάσεις που απαιτούν την άμεση αντίδρασή μας. Έτσι το άγχος μας βοηθά να αντιμετωπίσουμε καταστάσεις που απαιτούν την προσαρμογή μας είτε τις βιώνουμε ως θετικές είτε ως αρνητικές (απώλεια εργασίας, διάλυση μίας σημαντικής σχέσης, γάμος, γέννηση παιδιού. εξετάσεις κ.α.). Αν δεν είχαμε καθόλου άγχος δεν θα μπορούσαμε να επιβιώσουμε και να προσαρμοστούμε καθώς δε θα κινητοποιούμασταν απέναντι σε ενδεχόμενους κινδύνους.
1. Μύθοι και πραγματικότητα σχετικά με το άγχος
Μύθος 1: Το άγχος είναι το ίδιο για όλους. Το άγχος είναι διαφορετικό για κάθε άνθρωπο. Κάτι που αποτελεί στρεσογόνο ερέθισμα για κάποιον μπορεί να μην αποτελεί για κάποιον άλλο. Κάθε άνθρωπος αντιδρά στο άγχος με εντελώς διαφορετικούς τρόπους.
Μύθος 2: Το άγχος είναι πάντα κακό για σένα. Σύμφωνα με αυτήν την άποψη, το μηδενικό άγχος μας κάνει ευτυχισμένους και υγιείς. Λάθος. Η μόνη στιγμή όπου το άγχος είναι μηδενικό είναι όταν είμαστε νεκροί. Το ελεγχόμενο άγχος είναι αυτό που μας κάνει παραγωγικούς και ευτυχισμένους.
Μύθος 3: Άγχος βιώνεις παντού, σε κάθε δραστηριότητα, δεν μπορείς να το αντιπαρέλθεις. Μπορείς να οργανώσεις τη ζωή σου έτσι ώστε το άγχος να μην σε υπερβαίνει. Μπορείς να μάθεις τεχνικές αντιμετώπισης του άγχους που θα σε βοηθήσουν να είσαι λειτουργικός και να ανταποκρίνεσαι στις υποχρεώσεις σου ακόμα και όταν αισθάνεσαι άγχος.
Μύθος 4: Οι πιο διαδεδομένες τεχνικές για τον έλεγχο του άγχους είναι και οι πιο αποτελεσματικές για όλους. Και πάλι δεν ισχύει αυτό. Μόνο ένα πρόγραμμα αντιμετώπισης βασισμένο στις ατομικές σου ανάγκες θα έχει κάποιο αποτέλεσμα.
Μύθος 5: Κανένα σύμπτωμα, καθόλου άγχος. Η απουσία συμπτωμάτων δεν σημαίνει την απουσία άγχους.
Μύθος 6: Μόνο η ύπαρξη σημαντικών συμπτωμάτων αξίζει την προσοχή μας. Μικρής σημασίας συμπτώματα, όπως πονοκέφαλοι ή πόνοι στην μέση, μπορεί να είναι για σένα αρκετά ενοχλητικά και να σημαίνουν ότι χρειάζεσαι βοήθεια.
2. Ποια είναι τα συμπτώματα του άγχους και οι βασικές συνέπειές του σε σωματικό, ψυχολογικό και συμπεριφορικό επίπεδο;
Σωματικές εκδηλώσεις: πονοκέφαλοι, ξηρότητα του στόματος, υπέρταση, πόνοι στο στήθος, βήχας και ασθματικές καταστάσεις, μυϊκοί πόνοι, αίσθημα κόπωσης, δυσπεψία, κοιλιακοί πόνοι, διάρροια, ξηρότητα του δέρματος, αϋπνία, εφίδρωση χωρίς λόγο, δύσπνοια, μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας ή σεξουαλική δυσλειτουργία.
Ψυχολογικές εκδηλώσεις: ευερεθιστότητα, έλλειψη ενδιαφέροντος για τη ζωή, αίσθημα αποτυχίας, φόβος για το μέλλον, δυσκολίες στη συγκέντρωση.
Εκδηλώσεις στην συμπεριφορά: αποφυγή δραστηριοτήτων, αυξημένη κατανάλωση τοξικών ουσιών, επιθετικότητα, υπερβολική κατανάλωση τροφής ή και το αντίθετο, ροπή προς ατυχήματα κ.α.
3. Τι είναι αυτό που διαχωρίζει το απλό άγχος από μια διαταραχή άγχους; Πότε πρέπει κανείς να ανησυχήσει;
Στην περίπτωση που το άγχος υπάρχει για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, με συχνές περιόδους υψηλής έντασης, είναι ενδεικτικό μιας διαταραχής άγχους. Μπορεί το άγχος φαινομενικά να εμφανίζεται χωρίς κάποιον συγκεκριμένο λόγο ή να είναι τόσο έντονο που το άτομο, να αποδιοργανώνεται και να φθάνει στο σημείο να σταματήσει κάποιες καθημερινές του δραστηριότητες.
4. Ποιες είναι οι πιο γνωστές διαταραχές άγχους;
Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή: μη ρεαλιστικό ή υπερβολικό άγχος και ανησυχία για καθημερινά προβλήματα της ζωής (π.χ. επάγγελμα, υγεία, οικονομικά) με συμπτώματα όπως τρέμουλο, μυϊκή τάση (τρέμουλο), εύκολη κόπωση, ταχυκαρδία, αϋπνία, δυσκολία στη συγκέντρωση, ευερεθιστότητα, ναυτία κ.α.
Διαταραχή πανικού: έντονος, επαναλαμβανόμενος φόβος που εμφανίζεται ξαφνικά, χωρίς προειδοποίηση και συνοδεύεται από συμπτώματα όπως δύσπνοια, ζάλη, ταχυκαρδία, εφίδρωση, αίσθημα πνιγμού, παραισθήσεις, φόβος του ατόμου ότι θα πεθάνει, φόβος του ατόμου ότι θα τρελαθεί ή ότι θα κάνει κάτι ανεξέλεγκτο κ.α. (δες κεφάλαιο ?)
Αγοραφοβία: άγχος του άτομου να βρίσκεται σε μέρη ή καταστάσεις απ’ όπου η διαφυγή είναι δύσκολη (ή θα προκαλέσει αμηχανία) ή δεν υπάρχει η δυνατότητα βοήθειας σε περίπτωση που το άτομο έχει μία κρίση πανικού ή συμπτώματα πανικού. Μερικές από τις καταστάσεις που προκαλούν άγχος σε ένα άτομο με αγοραφοβία είναι οι εξής: το να βρίσκεται μέσα σε πλήθος, να είναι έξω από το σπίτι μόνο του, να στέκεται στην ουρά (π.χ. στο Super-market), να ταξιδεύει με λεωφορείο, τρένο ή αυτοκίνητο. (δες κεφάλαιο ?)
Κοινωνική Φοβία: έντονος και επίμονος φόβος μίας ή περισσότερων κοινωνικών καταστάσεων στις οποίες το άτομο θα πρέπει να κάνει κάτι ή βρίσκεται μαζί με άγνωστο κόσμο. Το άτομο φοβάται ότι οι άλλοι θα δουν το άγχος και θα γίνει ρεζίλι. Πολλά σωματικά συμπτώματα άγχους είναι σχεδόν πάντα παρόντα (κοκκίνισμα, εφίδρωση, ταχυκαρδία κ.α.). (δες κεφάλαιο ?)
Ειδικές φοβίες: φανερά παράλογος και υπερβολικός φόβος από την παρουσία ή την αναμονή ενός συγκεκριμένου αντικειμένου ή κατάστασης (π.χ. πτήση, ζώο, θέα αίματος, ύψη κ.α.). Το άτομο καταλαβαίνει ότι ο φόβος του είναι παράλογος και υπερβολικός. Χαρακτηριστικό των ειδικών φοβιών είναι η άμεση αντίδραση άγχους του ατόμου που έρχεται σε επαφή με το φοβικό ερέθισμα. Η ζωή αυτών των ατόμων ρυθμίζεται λίγο ή πολύ από την αποφυγή της επαφής με το αντικείμενο ή την κατάσταση που φοβάται. (δες κεφάλαιο ?)
Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή: έντονες, ανεπιθύμητες, επαναλαμβανόμενες σκέψεις ή εικόνες που το άτομο τις βιώνει ως εισβολή και ως ακατάλληλες και του προκαλούν έντονο άγχος. Το άτομο μπορεί να προσπαθεί να τις αποφύγει και να μειώσει το άγχος που του προκαλούν μέσω άλλων σκέψεων ή πράξεων (τελετουργίες). (δες κεφάλαιο ?)
Μετατραυματική Διαταραχή Άγχους: είναι αποτέλεσμα εμπειρίας ενός τραυματικού γεγονότος που έχει βιώσει, ήταν μάρτυρας ή ήρθε αντιμέτωπο το άτομο και μπορεί να ένιωσε τρόμο ή και αίσθηση ανημπόριας. Συνοδεύεται από συμπτώματα όπως ευερεθιστότητα, καταθλιπτικό συναίσθημα, διαταραχές του ύπνου, εφιάλτες, επαναλαμβανόμενα όνειρα του γεγονότος που προκαλούν ταραχή, επαναλαμβανόμενες αναμνήσεις του γεγονότος, το άτομο μπορεί να δρα ή να νιώθει ότι ξανασυμβαίνει το τραυματικό γεγονός, επιστροφή στον τόπο που έγινε το τραυματικό γεγονός, αποφυγή ερεθισμάτων που σχετίζονται με αυτό κ.α. (δες κεφάλαιο ?)
5. Πώς το άγχος διαφοροποιείται από τον φόβο; Τι είναι φοβία
Ο φόβος συνήθως περιλαμβάνει ανησυχία για κάποιο συγκεκριμένο αντικείμενο ή κατάσταση, τα οποία εμπεριέχουν κίνδυνο (π.χ. πυρκαγιά). Το άγχος από την άλλη πλευρά, είναι περισσότερο μια υποκειμενική κατάσταση ανησυχίας ως απάντηση σε ποικίλες καταστάσεις, οι οποίες αν και δεν εμπεριέχουν κίνδυνο το άτομο τις βιώνει ως απειλητικές (π.χ. εξετάσεις, συνέντευξη για την εύρεση εργασίας κ.τ.λ.). Στην φοβία τέλος, το άτομο όταν βρίσκεται ή πρόκειται να βρεθεί αντιμέτωπο με την κατάσταση που του προκαλεί φόβο, η αντίδρασή του είναι αυτόματη και έντονη και το ίδιο το άτομο καταλαβαίνει ότι είναι αδικαιολόγητη και υπερβολική (π.χ. φοβία σκύλων: το άτομο φοβάται και νιώθει αβάσταχτο άγχος όταν βλέπει σκύλο ανεξάρτητα από το αν ο σκύλος είναι επικίνδυνος ή όχι). Το άτομο αποφεύγει συστηματικά τις καταστάσεις αυτές και συχνά το άγχος δεν αφορά μόνο τις καταστάσεις αυτές καθαυτές, αλλά και την ενδεχόμενη αντίδραση του ατόμου σε αυτές (για παράδειγμα το άτομο φοβάται όχι μόνο τον σκύλο αλλά και μήπως αντιδράσει υπερβολικά μπροστά σε αυτόν π.χ. αρχίσει να φωνάζει, λιποθυμήσει κ.τ.λ.).
Χρήσιμο είναι εδώ να αναφέρουμε ότι αν η συμπεριφορά αποφυγής δεν επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό την ζωή του ατόμου, δεν το εμποδίζει να εκπληρώσει τις καθημερινές του υποχρεώσεις και δεν του προκαλεί δυσφορία και ενόχληση τότε η φοβική συμπεριφορά δεν αποτελεί διαταραχή (π.χ. φοβία αραχνών).
6. Πότε το άγχος γίνεται πρόβλημα;
Το άγχος από μόνο του δεν αποτελεί πρόβλημα ωστόσο ο τρόπος διαχείρισής του μερικές φορές μπορεί να γίνει αιτία για την ανάπτυξη μίας διαταραχής άγχους. Στις περιπτώσεις αυτές τα άτομα τείνουν να σκέφτονται με ένα διαφορετικό απ’ ό,τι συνήθως τρόπο. Ο τρόπος αυτός είναι αρνητικός και εμπεριέχει το στοιχείο της απειλής και αφορά τον εαυτό τους, τον κόσμο και το μέλλον. Ο αρνητικός τρόπος σκέψης οδηγεί στην αύξηση του άγχους, το οποίο στη συνέχεια εντείνει τις αρνητικές σκέψεις κ.ο.κ. Οι απειλητικές σκέψεις μας κάνουν να νομίζουμε ότι είναι περισσότερο πιθανό τα πράγματα να πάνε λάθος (με καταστροφικές συνέπειες) και ότι αν πάνε λάθος, τότε θα είναι δύσκολο να βοηθήσουμε τον εαυτό μας ή να βρούμε βοήθεια από άλλες πηγές. Ο τρόπος με τον οποίο σκεφτόμαστε σε αυτές τις καταστάσεις επηρεάζει αντίστοιχα και την συμπεριφορά μας. Συχνά επομένως υιοθετούμε συμπεριφορές που δεν μας βοηθούν να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά το άγχος μας όπως το να αποφεύγουμε τις καταστάσεις που φοβόμαστε, να καταφεύγουμε σε καταχρήσεις ή σε αγχολυτικές τελετουργίες.
7. Υπάρχει περίπτωση να συνυπάρχουν περισσότερες από μια Διαταραχές Άγχους; Τι άλλα προβλήματα μπορεί να συνυπάρχουν με μια Διαταραχή Άγχους;
Αρκετά συχνά είναι δύσκολο να γίνει σαφής διάκριση ανάμεσα σε δύο ή περισσότερες Διαταραχές Άγχους, καθώς υπάρχει μεγάλη αλληλοεπικάλυψη. Μπορούν για παράδειγμα να συνυπάρχουν περισσότερες από μία Διαταραχές σε ένα άτομο, η Διαταραχή Πανικού να συνοδεύεται από συμπτώματα αγοραφοβίας, κοινωνικής φοβίας κ.α. Είναι σύνηθες επίσης τα άτομα με κοινωνική φοβία να παρουσιάζουν και άλλα προβλήματα (Γενικευμένη Αγχώδη Διαταραχή, κατάθλιψη ή προβλήματα εξάρτησης από ουσίες) ως αποτέλεσμα των συμπτωμάτων και των συνεπειών της Διαταραχής. Για παράδειγμα, πολλά άτομα κάνουν χρήση αλκοόλ με σκοπό να μειώσουν το άγχος τους στις κοινωνικές περιστάσεις ή αποφεύγουν κοινωνικές δραστηριότητες, και έτσι τα άτομα αυτά απομονώνονται κοινωνικά και νιώθουν μόνα, γεγονός που αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη κατάθλιψης.
8. Μια Διαταραχή Άγχους θεραπεύεται;
Η απάντηση είναι θετική. Η εφαρμογή της γνωσιακής-συμπεριφοριστικής προσέγγισης για τη θεραπεία των διαταραχών του άγχους έχει μέχρι τώρα καταδείξει απόλυτα ενθαρρυντικά αποτελέσματα και υψηλά ποσοστά θεραπευτικής αποτελεσματικότητας.
1. Μύθοι και πραγματικότητα σχετικά με το άγχος
2. Ποια είναι τα συμπτώματα του άγχους και οι βασικές συνέπειές του σε σωματικό, ψυχολογικό και συμπεριφορικό επίπεδο;
3. Τι είναι αυτό που διαχωρίζει το απλό άγχος από μια διαταραχή άγχους; Πότε πρέπει κανείς να ανησυχήσει;
4. Ποιες είναι οι πιο γνωστές διαταραχές άγχους;
5. Πώς το άγχος διαφοροποιείται από τον φόβο; Τι είναι φοβία
6. Πότε το άγχος γίνεται πρόβλημα;
7. Υπάρχει περίπτωση να συνυπάρχουν περισσότερες από μια Διαταραχές Άγχους; Τι άλλα προβλήματα μπορεί να συνυπάρχουν με μια Διαταραχή Άγχους;
8. Μια Διαταραχή Άγχους θεραπεύεται;
9. Πώς γίνεται η θεραπεία του άγχους σύμφωνα με το Γνωσιακό-Συμπεριφοριστικό μοντέλο;
10. Τι να κάνω για να μειώσω το άγχος μου;
11. Πώς μπορώ να βοηθήσω κάποιον με Διαταραχή Άγχους; Τι κάνω όταν καταλάβω ότι ένας/μια φίλος/η μου παρουσιάζουν κάποια μορφή Διαταραχής Άγχους;
12. Τι να διαβάσω για να βοηθήσω τον εαυτό μου;
Το άγχος είναι μία φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού μας απέναντι σε έναν επικείμενο κίνδυνο. Είναι μία δέσμη σωματικών αντιδράσεων στην εκτίμηση του εγκεφάλου ότι επέρχεται ένας κίνδυνος. Μερικές φορές η εκτίμηση του εγκεφάλου δεν ανταποκρίνεται σε μία πραγματική απειλή. Σε άλλες περιπτώσεις ενώ ο κίνδυνος έχει περάσει το σώμα μας εξακολουθεί να βρίσκεται σε κατάσταση ετοιμότητας. Σε αυτές τις περιπτώσεις το άγχος βιώνεται ως αρνητικό και δυσάρεστο. Ωστόσο το άγχος είναι ένας μηχανισμός προστασίας και κινητοποίησης απέναντι σε καταστάσεις που απαιτούν την άμεση αντίδρασή μας. Έτσι το άγχος μας βοηθά να αντιμετωπίσουμε καταστάσεις που απαιτούν την προσαρμογή μας είτε τις βιώνουμε ως θετικές είτε ως αρνητικές (απώλεια εργασίας, διάλυση μίας σημαντικής σχέσης, γάμος, γέννηση παιδιού. εξετάσεις κ.α.). Αν δεν είχαμε καθόλου άγχος δεν θα μπορούσαμε να επιβιώσουμε και να προσαρμοστούμε καθώς δε θα κινητοποιούμασταν απέναντι σε ενδεχόμενους κινδύνους.
1. Μύθοι και πραγματικότητα σχετικά με το άγχος
Μύθος 1: Το άγχος είναι το ίδιο για όλους. Το άγχος είναι διαφορετικό για κάθε άνθρωπο. Κάτι που αποτελεί στρεσογόνο ερέθισμα για κάποιον μπορεί να μην αποτελεί για κάποιον άλλο. Κάθε άνθρωπος αντιδρά στο άγχος με εντελώς διαφορετικούς τρόπους.
Μύθος 2: Το άγχος είναι πάντα κακό για σένα. Σύμφωνα με αυτήν την άποψη, το μηδενικό άγχος μας κάνει ευτυχισμένους και υγιείς. Λάθος. Η μόνη στιγμή όπου το άγχος είναι μηδενικό είναι όταν είμαστε νεκροί. Το ελεγχόμενο άγχος είναι αυτό που μας κάνει παραγωγικούς και ευτυχισμένους.
Μύθος 3: Άγχος βιώνεις παντού, σε κάθε δραστηριότητα, δεν μπορείς να το αντιπαρέλθεις. Μπορείς να οργανώσεις τη ζωή σου έτσι ώστε το άγχος να μην σε υπερβαίνει. Μπορείς να μάθεις τεχνικές αντιμετώπισης του άγχους που θα σε βοηθήσουν να είσαι λειτουργικός και να ανταποκρίνεσαι στις υποχρεώσεις σου ακόμα και όταν αισθάνεσαι άγχος.
Μύθος 4: Οι πιο διαδεδομένες τεχνικές για τον έλεγχο του άγχους είναι και οι πιο αποτελεσματικές για όλους. Και πάλι δεν ισχύει αυτό. Μόνο ένα πρόγραμμα αντιμετώπισης βασισμένο στις ατομικές σου ανάγκες θα έχει κάποιο αποτέλεσμα.
Μύθος 5: Κανένα σύμπτωμα, καθόλου άγχος. Η απουσία συμπτωμάτων δεν σημαίνει την απουσία άγχους.
Μύθος 6: Μόνο η ύπαρξη σημαντικών συμπτωμάτων αξίζει την προσοχή μας. Μικρής σημασίας συμπτώματα, όπως πονοκέφαλοι ή πόνοι στην μέση, μπορεί να είναι για σένα αρκετά ενοχλητικά και να σημαίνουν ότι χρειάζεσαι βοήθεια.
2. Ποια είναι τα συμπτώματα του άγχους και οι βασικές συνέπειές του σε σωματικό, ψυχολογικό και συμπεριφορικό επίπεδο;
Σωματικές εκδηλώσεις: πονοκέφαλοι, ξηρότητα του στόματος, υπέρταση, πόνοι στο στήθος, βήχας και ασθματικές καταστάσεις, μυϊκοί πόνοι, αίσθημα κόπωσης, δυσπεψία, κοιλιακοί πόνοι, διάρροια, ξηρότητα του δέρματος, αϋπνία, εφίδρωση χωρίς λόγο, δύσπνοια, μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας ή σεξουαλική δυσλειτουργία.
Ψυχολογικές εκδηλώσεις: ευερεθιστότητα, έλλειψη ενδιαφέροντος για τη ζωή, αίσθημα αποτυχίας, φόβος για το μέλλον, δυσκολίες στη συγκέντρωση.
Εκδηλώσεις στην συμπεριφορά: αποφυγή δραστηριοτήτων, αυξημένη κατανάλωση τοξικών ουσιών, επιθετικότητα, υπερβολική κατανάλωση τροφής ή και το αντίθετο, ροπή προς ατυχήματα κ.α.
3. Τι είναι αυτό που διαχωρίζει το απλό άγχος από μια διαταραχή άγχους; Πότε πρέπει κανείς να ανησυχήσει;
Στην περίπτωση που το άγχος υπάρχει για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, με συχνές περιόδους υψηλής έντασης, είναι ενδεικτικό μιας διαταραχής άγχους. Μπορεί το άγχος φαινομενικά να εμφανίζεται χωρίς κάποιον συγκεκριμένο λόγο ή να είναι τόσο έντονο που το άτομο, να αποδιοργανώνεται και να φθάνει στο σημείο να σταματήσει κάποιες καθημερινές του δραστηριότητες.
4. Ποιες είναι οι πιο γνωστές διαταραχές άγχους;
Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή: μη ρεαλιστικό ή υπερβολικό άγχος και ανησυχία για καθημερινά προβλήματα της ζωής (π.χ. επάγγελμα, υγεία, οικονομικά) με συμπτώματα όπως τρέμουλο, μυϊκή τάση (τρέμουλο), εύκολη κόπωση, ταχυκαρδία, αϋπνία, δυσκολία στη συγκέντρωση, ευερεθιστότητα, ναυτία κ.α.
Διαταραχή πανικού: έντονος, επαναλαμβανόμενος φόβος που εμφανίζεται ξαφνικά, χωρίς προειδοποίηση και συνοδεύεται από συμπτώματα όπως δύσπνοια, ζάλη, ταχυκαρδία, εφίδρωση, αίσθημα πνιγμού, παραισθήσεις, φόβος του ατόμου ότι θα πεθάνει, φόβος του ατόμου ότι θα τρελαθεί ή ότι θα κάνει κάτι ανεξέλεγκτο κ.α. (δες κεφάλαιο ?)
Αγοραφοβία: άγχος του άτομου να βρίσκεται σε μέρη ή καταστάσεις απ’ όπου η διαφυγή είναι δύσκολη (ή θα προκαλέσει αμηχανία) ή δεν υπάρχει η δυνατότητα βοήθειας σε περίπτωση που το άτομο έχει μία κρίση πανικού ή συμπτώματα πανικού. Μερικές από τις καταστάσεις που προκαλούν άγχος σε ένα άτομο με αγοραφοβία είναι οι εξής: το να βρίσκεται μέσα σε πλήθος, να είναι έξω από το σπίτι μόνο του, να στέκεται στην ουρά (π.χ. στο Super-market), να ταξιδεύει με λεωφορείο, τρένο ή αυτοκίνητο. (δες κεφάλαιο ?)
Κοινωνική Φοβία: έντονος και επίμονος φόβος μίας ή περισσότερων κοινωνικών καταστάσεων στις οποίες το άτομο θα πρέπει να κάνει κάτι ή βρίσκεται μαζί με άγνωστο κόσμο. Το άτομο φοβάται ότι οι άλλοι θα δουν το άγχος και θα γίνει ρεζίλι. Πολλά σωματικά συμπτώματα άγχους είναι σχεδόν πάντα παρόντα (κοκκίνισμα, εφίδρωση, ταχυκαρδία κ.α.). (δες κεφάλαιο ?)
Ειδικές φοβίες: φανερά παράλογος και υπερβολικός φόβος από την παρουσία ή την αναμονή ενός συγκεκριμένου αντικειμένου ή κατάστασης (π.χ. πτήση, ζώο, θέα αίματος, ύψη κ.α.). Το άτομο καταλαβαίνει ότι ο φόβος του είναι παράλογος και υπερβολικός. Χαρακτηριστικό των ειδικών φοβιών είναι η άμεση αντίδραση άγχους του ατόμου που έρχεται σε επαφή με το φοβικό ερέθισμα. Η ζωή αυτών των ατόμων ρυθμίζεται λίγο ή πολύ από την αποφυγή της επαφής με το αντικείμενο ή την κατάσταση που φοβάται. (δες κεφάλαιο ?)
Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή: έντονες, ανεπιθύμητες, επαναλαμβανόμενες σκέψεις ή εικόνες που το άτομο τις βιώνει ως εισβολή και ως ακατάλληλες και του προκαλούν έντονο άγχος. Το άτομο μπορεί να προσπαθεί να τις αποφύγει και να μειώσει το άγχος που του προκαλούν μέσω άλλων σκέψεων ή πράξεων (τελετουργίες). (δες κεφάλαιο ?)
Μετατραυματική Διαταραχή Άγχους: είναι αποτέλεσμα εμπειρίας ενός τραυματικού γεγονότος που έχει βιώσει, ήταν μάρτυρας ή ήρθε αντιμέτωπο το άτομο και μπορεί να ένιωσε τρόμο ή και αίσθηση ανημπόριας. Συνοδεύεται από συμπτώματα όπως ευερεθιστότητα, καταθλιπτικό συναίσθημα, διαταραχές του ύπνου, εφιάλτες, επαναλαμβανόμενα όνειρα του γεγονότος που προκαλούν ταραχή, επαναλαμβανόμενες αναμνήσεις του γεγονότος, το άτομο μπορεί να δρα ή να νιώθει ότι ξανασυμβαίνει το τραυματικό γεγονός, επιστροφή στον τόπο που έγινε το τραυματικό γεγονός, αποφυγή ερεθισμάτων που σχετίζονται με αυτό κ.α. (δες κεφάλαιο ?)
5. Πώς το άγχος διαφοροποιείται από τον φόβο; Τι είναι φοβία
Ο φόβος συνήθως περιλαμβάνει ανησυχία για κάποιο συγκεκριμένο αντικείμενο ή κατάσταση, τα οποία εμπεριέχουν κίνδυνο (π.χ. πυρκαγιά). Το άγχος από την άλλη πλευρά, είναι περισσότερο μια υποκειμενική κατάσταση ανησυχίας ως απάντηση σε ποικίλες καταστάσεις, οι οποίες αν και δεν εμπεριέχουν κίνδυνο το άτομο τις βιώνει ως απειλητικές (π.χ. εξετάσεις, συνέντευξη για την εύρεση εργασίας κ.τ.λ.). Στην φοβία τέλος, το άτομο όταν βρίσκεται ή πρόκειται να βρεθεί αντιμέτωπο με την κατάσταση που του προκαλεί φόβο, η αντίδρασή του είναι αυτόματη και έντονη και το ίδιο το άτομο καταλαβαίνει ότι είναι αδικαιολόγητη και υπερβολική (π.χ. φοβία σκύλων: το άτομο φοβάται και νιώθει αβάσταχτο άγχος όταν βλέπει σκύλο ανεξάρτητα από το αν ο σκύλος είναι επικίνδυνος ή όχι). Το άτομο αποφεύγει συστηματικά τις καταστάσεις αυτές και συχνά το άγχος δεν αφορά μόνο τις καταστάσεις αυτές καθαυτές, αλλά και την ενδεχόμενη αντίδραση του ατόμου σε αυτές (για παράδειγμα το άτομο φοβάται όχι μόνο τον σκύλο αλλά και μήπως αντιδράσει υπερβολικά μπροστά σε αυτόν π.χ. αρχίσει να φωνάζει, λιποθυμήσει κ.τ.λ.).
Χρήσιμο είναι εδώ να αναφέρουμε ότι αν η συμπεριφορά αποφυγής δεν επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό την ζωή του ατόμου, δεν το εμποδίζει να εκπληρώσει τις καθημερινές του υποχρεώσεις και δεν του προκαλεί δυσφορία και ενόχληση τότε η φοβική συμπεριφορά δεν αποτελεί διαταραχή (π.χ. φοβία αραχνών).
6. Πότε το άγχος γίνεται πρόβλημα;
Το άγχος από μόνο του δεν αποτελεί πρόβλημα ωστόσο ο τρόπος διαχείρισής του μερικές φορές μπορεί να γίνει αιτία για την ανάπτυξη μίας διαταραχής άγχους. Στις περιπτώσεις αυτές τα άτομα τείνουν να σκέφτονται με ένα διαφορετικό απ’ ό,τι συνήθως τρόπο. Ο τρόπος αυτός είναι αρνητικός και εμπεριέχει το στοιχείο της απειλής και αφορά τον εαυτό τους, τον κόσμο και το μέλλον. Ο αρνητικός τρόπος σκέψης οδηγεί στην αύξηση του άγχους, το οποίο στη συνέχεια εντείνει τις αρνητικές σκέψεις κ.ο.κ. Οι απειλητικές σκέψεις μας κάνουν να νομίζουμε ότι είναι περισσότερο πιθανό τα πράγματα να πάνε λάθος (με καταστροφικές συνέπειες) και ότι αν πάνε λάθος, τότε θα είναι δύσκολο να βοηθήσουμε τον εαυτό μας ή να βρούμε βοήθεια από άλλες πηγές. Ο τρόπος με τον οποίο σκεφτόμαστε σε αυτές τις καταστάσεις επηρεάζει αντίστοιχα και την συμπεριφορά μας. Συχνά επομένως υιοθετούμε συμπεριφορές που δεν μας βοηθούν να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά το άγχος μας όπως το να αποφεύγουμε τις καταστάσεις που φοβόμαστε, να καταφεύγουμε σε καταχρήσεις ή σε αγχολυτικές τελετουργίες.
7. Υπάρχει περίπτωση να συνυπάρχουν περισσότερες από μια Διαταραχές Άγχους; Τι άλλα προβλήματα μπορεί να συνυπάρχουν με μια Διαταραχή Άγχους;
Αρκετά συχνά είναι δύσκολο να γίνει σαφής διάκριση ανάμεσα σε δύο ή περισσότερες Διαταραχές Άγχους, καθώς υπάρχει μεγάλη αλληλοεπικάλυψη. Μπορούν για παράδειγμα να συνυπάρχουν περισσότερες από μία Διαταραχές σε ένα άτομο, η Διαταραχή Πανικού να συνοδεύεται από συμπτώματα αγοραφοβίας, κοινωνικής φοβίας κ.α. Είναι σύνηθες επίσης τα άτομα με κοινωνική φοβία να παρουσιάζουν και άλλα προβλήματα (Γενικευμένη Αγχώδη Διαταραχή, κατάθλιψη ή προβλήματα εξάρτησης από ουσίες) ως αποτέλεσμα των συμπτωμάτων και των συνεπειών της Διαταραχής. Για παράδειγμα, πολλά άτομα κάνουν χρήση αλκοόλ με σκοπό να μειώσουν το άγχος τους στις κοινωνικές περιστάσεις ή αποφεύγουν κοινωνικές δραστηριότητες, και έτσι τα άτομα αυτά απομονώνονται κοινωνικά και νιώθουν μόνα, γεγονός που αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη κατάθλιψης.
8. Μια Διαταραχή Άγχους θεραπεύεται;
Η απάντηση είναι θετική. Η εφαρμογή της γνωσιακής-συμπεριφοριστικής προσέγγισης για τη θεραπεία των διαταραχών του άγχους έχει μέχρι τώρα καταδείξει απόλυτα ενθαρρυντικά αποτελέσματα και υψηλά ποσοστά θεραπευτικής αποτελεσματικότητας.