Κατάθλιψη
«Κάνε άλμα πιο γρήγορο από τη φθορά»
έγραψε ο Ελύτης
Αν κάποιος δει τον περίφημο πίνακα ζωγραφικής «Κραυγή», του Munch, {φωτο δίπλα} έχει την πλήρη εικόνα τού πως θα μπορούσε να ζωγραφιστεί η κατάθλιψη. Η απόγνωση που εμποδίζει τη σκέψη, την πιο απλή ενέργεια, το όποιο συναίσθημα και μετατρέπεται σε έναν ανελέητο εσωτερικό οδυρμό που παραλύει την όποια επιθυμία ζωής, αποτυπώνεται στον καμβά με δραματικό τρόπο.
Η ιστορία της κατάθλιψης είναι η ιστορία της ανθρωπότητας μολονότι ο όρος «κατάθλιψη» σαν ψυχιατρικό σύνδρομο συναισθηματικής διαταραχής εισήχθη επίσημα την δεκαετία του 1920 από τον Γερμανό ψυχίατρο Μέγιερ ( Meyer).
Όταν η κατάθλιψη χτυπά την πόρτα βρίσκει τον άνθρωπο απροετοίμαστο, ανυποψίαστο σχεδόν για το πόσο βαθιά μπορεί να πέσει μέσα στο «κενό». Στη σημερινή κοινωνία υπολογίζεται ότι ο κίνδυνος να αρρωστήσει οποιοσδήποτε από «μείζονα καταθλιπτική διαταραχή» ή «μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο», όπως αποκαλείται επιστημονικά η κατάθλιψη, είναι μέχρι 25% για τις γυναίκες και 12% για τους άνδρες, ενώ το διαγνωσμένο ποσοστό των γυναικών που υποφέρουν από κατάθλιψη κυμαίνεται από 5% έως 9% και το αντίστοιχο των ανδρών από 2% έως 3%.
Συμπτώματα - Διάγνωση
Η κατάθλιψη μπλέκεται ανάμεσα στο φυσιολογικό και το παθολογικό. Ίσως γι αυτό δεν αναγνωρίζεται εύκολα, ούτε εύκολα ορίζεται σαν ασθένεια που χρήζει βοήθειας ειδικού. Το όριο ανάμεσα στις δύο καταστάσεις είναι το αν παρουσιάζεται μετά από κάποιο τραυματικό γεγονός, αν πρόκειται δηλαδή για κάποιας μορφής πένθος, ή αν πρόκειται για θεραπεύσιμη ψυχική διαταραχή.
Η Κατάθλιψη πρέπει να διαγνωστούν πέντε ή περισσότερα συμπτώματα, τα οποία παρουσιάζονται σταθερά επί δύο τουλάχιστον εβδομάδες, για το μεγαλύτερο διάστημα της ημέρας και σχεδόν κάθε μέρα, αλλάζοντας τη ζωή του ατόμου. Το ένα τουλάχιστον από αυτά τα συμπτώματα πρέπει να είναι η καταθλιπτική διάθεση ή η απώλεια του ενδιαφέροντος και της ικανοποίησης.
Τα συνήθη συμπτώματα :
- Καταθλιπτική διάθεση, με αίσθημα θλίψης ή κενού.
- Έντονη απώλεια του ενδιαφέροντος ή της ικανοποίησης σε όλες ή σχεδόν όλες τις δραστηριότητες.
- Σημαντική απώλεια βάρους ή απότομη αύξηση βάρους (πάνω από το 5% του σωματικού βάρους μέσα σε ένα μήνα), ή αυξομειώσεις της όρεξης σχεδόν καθημερινά.
- Αϋπνία ή υπνηλία.
- Νευρικότητα ή επιβράδυνση ψυχοκινητικών λειτουργιών.
- Απώλεια ενέργειας ή αίσθηση κόπωσης σχεδόν κάθε μέρα.
- Έλλειψη αυτοεκτίμησης ή υπερβολικό ή ανυπόστατο αίσθημα ενοχής.
- Μείωση της ικανότητας συγκέντρωσης και σκέψης ή αναποφασιστικότητα.
- Συχνές σκέψεις αυτοκτονίας.
- Ψυχικά: θλίψη, απελπισία, αδιαφορία, αίσθηση εσωτερικού κενού, απάθεια στις αποφάσεις, αναστολή, απαισιοδοξία, σκέψεις θανάτου ή καταστροφής, αμνησία, έλλειψη αυτοεκτίμησης, ενοχές.
- Ψυχοκινητικά: επιβράδυνση, υπερκινητικότητα
- Ψυχοσωματικά: αϋπνία και υπνηλία, ένταση, έλλειψη ενέργειας, ζαλάδες, υπόταση, δύσπνοια, δυσκοιλιότητα, κολίτιδα, ανορεξία, βουλιμία, απώλεια βάρους, υποθερμία, ταχυπαλμία, διάχυτοι πόνοι.
Ο ρόλος του ψυχολόγου
Η έξοδος από το «κενό» αρχίζει όταν ζητήσουμε βοήθεια από τον ψυχολόγο.
Πέρα από τη διάγνωση και το ξεκίνημα ψυχοθεραπείας θεωρείται απαραίτητη η δημιουργία μιας καλής σχέσης ανάμεσα στο ειδικό και τον ασθενή. Μια σχέση που θα επιτρέψει στον ειδικό να κατανοήσει το βάθος του πόνου του ασθενή και να μοιραστεί μαζί του εκείνη την φοβερή αίσθηση του «κενού». Ο ψυχολόγος επίσης είναι εκείνος που οφείλει να ενημερώσει την οικογένεια του ασθενούς για τη έλλειψη θέλησης που ο άνθρωπός τους νοιώθει, ότι δηλαδή δεν υποφέρει γιατί το θέλει αλλά γιατί δεν μπορεί να μην υποφέρει. Ότι δεν αρκεί ένα χτύπημα στην πλάτη, ούτε η συμβουλή να αντιδράσει και να αντιμετωπίσει τις ευθύνες του. Αντίθετα μια τέτοια συμπεριφορά απέναντι στον άνθρωπο που υποφέρει διογκώνει το πρόβλημα αυξάνοντας τις ενοχές του.
Ο καταθλιπτικός αξίζει τον σεβασμό, έναν σεβασμό βαθύ όσο βαθύς είναι και ο πόνος του. Βέβαια έχει ανάγκη και από την αποφασιστικότητα των άλλων που θα τον στηρίξουν να δει την πραγματικότητα κατανοώντας απόλυτα ότι σήμερα η κατάθλιψη, χάρη στα φάρμακα και στην ψυχοθεραπεία, είναι ένας δαίμονας που μπορεί να νικηθεί.
Πρόληψη
Ούτε το «θα το ξεπεράσω μόνος μου», ούτε το «πρέπει να το παλέψεις» μπορούν να νικήσουν τον «δαίμονα» που κάνει την εμφάνισή του στη .πόρτα της ζωής. Αντίθετα ο «δαίμονας» ξορκίζεται εύκολα στην αρχή, πριν χρονίσει η εγκατάστασή του και υποτροπιάσει η δράση του μέσα στον άνθρωπο. Γι' αυτό μεγάλη σημασία έχει η έγκαιρη αναγνώριση της ασθένειας και η άμεση βοήθεια από ειδικό.
Χωρίς θεραπεία, η κατάθλιψη διαρκεί 6 έως 9 μήνες, υποτροπιάζει σε περισσότερο από το 50% των περιπτώσεων, ενώ στο 10% γίνεται χρόνια. Αντίθετα η έγκαιρη παρέμβαση και η καθοδήγηση από τον ειδικό περιορίζει τη διάρκεια σε λίγες εβδομάδες και ελέγχει αποτελεσματικά την μακρόχρονη πορεία της διαταραχής, γεγονός που μπορεί να κριθεί αναγκαίο από τον γιατρό σε ορισμένες περιπτώσεις.